جمال عاملی شاعر جنبش سبز بار دیگر در حبس و زندان

نامش در شناسنامه «محمدعلی» است ولی همه جا خودش را جمال معرفی می کند.
«جمال عاملی» شاعر و فعال سیاسی و مدنی چپ گرا یکی از متولدین دهه شصت است. او بیست و چهار فروردین ماه سال 1363 در محله «سرچشمه» تهران و در خانواده ای شلوغ و سنتی به دنیا آمد و قد کشید. 

پدرش روحانی بود اما کاری با سیاست نداشت. پدرش مردی بود که با علوم مذهبی، سنت های جاری و امورات خانوادگی  همه وقتش را پر می کرد. او ده فرزند داشت و جمال آخرین پسرش بود. جمال عاملی در همین محله به دبستان و دبیرستان رفت و دیپلم گرفت.

او فرزندی متفاوت در خانواده بود. اگرچه او در خانواده ای سنتی رشد یافته بود ولی علاقمندی اش به شعر و ادبیات فارسی و ذوق و قریحه شاعرانه اش کم کم موجب شد تا پایش به محافل ادبی باز شود.

آشنایی با شعر و ادبیات

آشنایی با ادبیات و کوشش در راه شناخت شعر معاصر، بستر آشنایی فرد را با اندیشه های فرهنگی و سیاسی مهیا می سازد. الهامِ شعرِ معاصر فارسی از تحولات سیاسی زمانه، بی شک مخاطب هوشمند را به سوی از تحولات سیاسی جامعه و آشنایی با مبارزان و فعالان سیاسی می کشاند. 

همین عامل در کنار حضور مستمر جمال عاملی در محافلی که اشعار سیاسی روز را می خواندند. او را به عنصری انقلابی با تمایل به اندیشه های چپ مبدل کرد. حضور در جلسات شعر خوانی که توسط محمدرضا عالی پیام ( هالو) برگزار می شد و شرکت در جلسات سرای اهل قلم در اوایل دهه نود نمونه هایی از این گونه فعالیت های اوست.

 از سوی دیگر شاید همسایگی با بازار تهران راهی را در برابرش گشود تا او بتواند در شراکت و همکاری با برادر بزرگترش که ساکن کشور آلمان بود، به تجارت خشکبار مشغول شود.  

اکنون بیش از یک دهه است که جمال عاملی گیاه خوار است،  طی این سالها هر بار که بازداشت یا زندانی می شود رعایت رژیم گیاهخواری و تنظیم آن با غذای زندان یا بازداشتگاه شرایط را برای او سخت تر می کند.

نخستین بازداشت در سال ۱۳۸۸

او نخستین بار سال ۱۳۸۸ و در پی استمرار اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری بازداشت شد. زمستان سال ۸۸ و بعد از حوادث روز عاشورا، جمال عاملی به دلیل برخی اظهار نظرهایش در فیس بوک دستگیر شد. این بازداشت بیش از چهار ماه طول کشید. دستگیرکنندگان پس از بازداشت در دی ماه سال ۸۸  او را به بند «دو الف» زندان منتقل کردند. بند «دو الف» در «زندان اوین» محل نگهداری متهمان بازداشت شده توسط «سازمان اطلاعات سپاه» است.

 او پس از بازداشت  ۵۶ روز اول را  در سلول انفرادی سپری کرد و سپس به یکی از سلول عمومی بند دو الف  منتقل شد. جمال عاملی به هنگام یادآوری خاطرات این دوران نوشته است که به بهانه عدم همکاری تا ۲۶ روز اجازه تماس تلفنی هم به وی داده نشد.

طولانی شدن مدت بازداشت و نگهداری وی در بند «دو الف» باعث برانگیختن قوه خلاقیت جمال عاملی شد. بدین ترتیب که او با  کاغذهای باطله اطرافش یک شطرنج دست ساز ساخت تا بتواند طی این مدت به سرگرمی مورد علاقه اش بپردازد. قبل از دستگیری جمال عاملی، دوستانش می دانستند که پاتوق او در بوستان شطرنج پارک خیابان «شریعتی» است و شطرنج یکی از علایق همیشگی اوست.

 او که با اتهاماتی همچون توهین به رهبری و تبلیغ علیه نظام به قصد اقدام علیه امنیت ملی، دستگیر شده بود، سرانجام با تودیع وثیقه به صورت موقت آزاد شد.

«قاضی پیرعباس» رییس شعبه 26 دادگاه انقلاب او را به سه سال حبس محکوم کرد و در نهایت پس از تجدید نظر خواهی از سوی جمال عاملی، دادگاه تجدید نظر حکم او را به یک سال کاهش داد.

همیشه عاشق پرواز بوده ام حتی
در آن زمان که زمین کرده بود زنجیرم

تیرماه سال ۱۳۹۰  و پس از قطعی شدن حکم،  جمال عاملی دوباره به زندان اوین بازگشت تا دوران محکومیت خود را در بند ۳۵۰ این زندان سپری کند. اندکی پس از اقامت او در جمع زندانیان سیاسی آوازه مهارتش در بازی شطرنج و علاقه اش به شعر در بین همبندیان پیچید. به طوری که اغلب اوقات همبندیانش او را در حال بازی شطرنج می دیدند.آنان نمی دانستند که همزمان برخی از سایت های هوادار جنبش سبز از او با لقب «شاعر سبز» یاد می کنند و بعضی از سروده ها و اشعاری که زندان تولید شده اند در شبکه های اجتماعی مورد استقبال قرار گرفته و بازنشر می شوند. مرور فضای مجازی آن دوران نشان می دهد که گاهی با یک شعر یا یک بیت از سروده های جمال عاملی در کنار تصویری از او، پوستر جذابی تولید می شد. پوستری که محتوایی، انقلابی ، دلنشین و هیجان انگیز داشت. 

ادامه حصر مهندس «موسوی» و «مهدی کروبی» که هریک همراه با همسرانشان محصور شده بودند، بهانه ای شد تا یکی از رباعیات جمال عاملی بیشتر از سایر اشعارش مورد توجه  قرار گرفته و بارها بازنشر شود.

هرچند به جبر منزوی تر شده ای
در حصری و در حصر قوی تر شده ای 

بردند تو را به حبس تا کم بشوی
تو «میرحسین موسوی» تر شده ای  

بازداشت در سال ۱۳۹۱ 

سال ۱۳۹۱ جمال عاملی برای دومین بار بازداشت شد . این بار او در جریان حمله نیروهای امنیتی به سرای اهل قلم  به همراه هفتاد نفر دیگر از حاضرین بازداشت شد. سرای قلم محفلی است که «مهدی خزعلی» ( فعال سیاسی) و چند تن دیگر از همفکرانش در سال ۱۳۹۱ راه اندازی کردند. آنان به صورت ادواری جلساتی را با شعار آزاد اندیشی برگزار می کردند. 

روز سه شنبه نهم آبان ماه سال ۱۳۹۱ قرار بود شانزدهمین جلسه از این نشست ها به مناسبت سالگرد حمله و اشغال سفارت آمریکا در تهران  برگزار شود  و به بررسی پیامدهای سیاسی، نظامی و اقتصادی آن واقعه بپردازد. پس از آغاز جلسه و در میان سخنرانی دکتر «قاسم شعله سعدی» حقوقدان و نماینده سابق مجلس ناگهان ماموران امنیتی در حالی که صورت های خود را پوشانده بودند به جلسه هجوم آوردند.  به نوشته سایت های خبری آن روز حدود 50 نفر از هفتاد نفری که بازداشت شده بودند بلافاصله آزاد شدند. نام جمال عاملی هم در کنار افرادی همچون قاسم شعله سعدی، مهدی خزعلی ، مهدیه گلرو و اکبر امینی و … در فهرست بازداشت شدگان این برنامه مخابره شد.     

 به گزارش رادیو زمانه یک هفته پس از دستگیری جمال عاملی، ماموران به منزل مسکونی اش رفتند و پس از بازرسی منزل، کامپیوتر شخصی و مقداری از دست نوشته هایش را ضبط کرده و با خود بردند.

بازداشت همسر و بار دیگر رفت و برگشت در مسیر اوین 

او پس از خلاصی از این ماجرا  با «ندا ناجی» دانشجوی رشته جامعه شناسی که به اندیشه های چپ معتقد بود، آشنا شد. او دانشجویی کوشا ، فمنیست و علاقمند به نمایش بود. صمیمیت روابط شان بین آنان موجب شد تا تصمیم به ازدواج بگیرند. 

علیرغم همه مشکلات معمول و دشواری های جاری ازدواج با دختری که در فهرست کنشگران اجتماعی و فعالان کارگری جای داشت، برای جمال عاملی آغاز زندگی با فردی بود که بیشترین میزان همپوشانی فکری و همراهی را با وی داشت.  

یازدهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ نیروهای امنیتی از میان گروهی از فعالان کارگری، دانشجویان، معلمان و خبرنگاران که به‌مناسبت روز جهانی کارگر مقابل مجلس تجمع کرده‌بودند، سی نفر را بازداشت کردند. بازداشت شدگان به مقر دادستانی در میدان ارگ منتقل شدند. «ندا ناجی» همسر جمال عاملی هم در بین بازداشت شدگان بود.

 ایام بازداشت ندا ناجی بسیار طولانی شد و جمال عاملی، هم در طول ۲۱۸  روز نخست یعنی تا زمانی که همسرش در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی «مقیسه ای» محاکمه و به پنج و نیم سال حبس محکوم شد و هم بعد از آن ، یکی از چهره های کوشا در راه احقاق حقوق قانونی و آزادی بازداشت شدگان روز کارگر بود. 

او که در این دوران برای رفت و آمد داخل شهر از موتورسیکلت استفاده می کرد  و موقع رانندگی با موتورش کلاه ایمنی بر سرش می گذاشت، با حضور در اغلب برنامه های حمایتی  از بازداشت شدگان نشان داد که علاوه بر پیگیری وضعیت همسرش، نسبت به سرنوشت سایرین هم حساس بوده و برای آزادی شان می کوشد. در آن دوره میان خانواده زندانیان سیاسی به جمال موتوری مشهور بود و تقریبا در همه اجتماع ها همه منتظر او بودند.

قاضی دادگاه بدوی  حاضر نشد تا برای  همسر جمال عاملی قرار وثیقه صادر کند و ندا ناجی همچنان در زندان قرچک ساکن شد تا اینکه سرانجام و  پس از تجدید نظرخواهی ندا ناجی دادگاه حکم وی را  به ۳۰ ماه حبس و سی ضربه شلاق تغییر داد.

اواخر زمستان همان سال و در پی فراگیر شدن بیماری کرونا و اعطای مرخصی به زندانیان همسر جمال عاملی  روز هشتم اسفندماه سال ۱۳۹۸ پس از ۳۰۳ روز بازداشت، به مرخصی اعزام شد. 

ایام نوروز سال ۱۳۹۹ برای این زوج جوان  با هراس سپری شد. بلاتکلیفی نسبت  به سرنوشت حکم ندا ناجی و احتمال بازگشت او به زندان دلشوره آفرین بود . زیرا که در ۲۵ خردادماه سال ۱۳۹۸ و در حالی که تنها 45 روز از دستگیری ندا ناجی گذشته بود ماموران او را از بند ۲۰۹ زندان اوین به زندان »قرچک ورامین» منتقل کرده بودند. 

شرایط پاندمی و وضعیت نامناسب زندان  و دوری مسافت این زندان نسبت به شهر تهران هم باعث تشدید دلشوره آنان شده بود تا اینکه جمال عاملی روز ۲۴ فروردین‌ماه درباره وضعیت حکم همسرش در توییتر نوشت: «‏امروز برای پیگیری وضعیت ندا به اجرای احکام زندان اوین مراجعه کردیم، مشخص شد که ندا ناجی با گذراندن یک سوم از حبس خود مشمول بخشنامه 27 اسفند قوه قضاییه  شده‌است و دیگر لازم نیست به زندان برگردد»
متاسفانه زندگی زناشویی جمال عاملی با همسرش، چندان دوام نیافت و ایشان بعد از اینکه دوباره کنار هم قرار گرفتند، از یکدیگر جدا شدند. 

حضور در کمپین نه به انفرادی 

صبح روز شنبه پانزدهم آبان ماه سال ۱۴۰۰ او به همراه هشت نفر دیگر از زندانیان سیاسی سابق با ثبت شکایت از عاملین و آمرین نگهداری آنان در سلول انفرادی در پنجمین گام از کمپین «نه به سلول انفرادی» شرکت کردند. این کمپین که از اسفندماه سال ۹۹ با ثبت شکایت ۲۳ نفر از فعالان سیاسی و مدنی علیه سلول انفرادی اعلام موجودیت کرده بود، با همت و تلاش مشترک «نرگس محمدی» و تعدادی از زندانیان سیاسی همفکر با خانم محمدی راه اندازی شده بود. آنان با تاکید به غیر قانونی بودن نگهداری زندانی در سلول انفرادی و استفاده سیستماتیک از سلول انفرادی برای اعتراف گیری از بازداشت شدگان، سلول انفرادی را مصداق شکنجه سفید می نامیدند و با حضور در مراکز رسمی قوه قضاییه شکایت خود را از عاملین و آمرین اعمال این شکنجه ثبت می کردند.

بازداشت در سال ۱۴۰۱

غروب ششم آذرماه سال ۱۴۰۱ هجوم نیروهای امنیتی به مهمانی جشن تولد «مریم وحیدیان» (خبرنگار) و بازداشت وی خبرساز شد. جمال عاملی هم یکی از مهمانان این جشن تولد بود که ناگهان ماموران وارد مهمانی شدند. جمال عاملی و تعداد از مهمانان از کسانی بودند که پس از این رخداد از سوی ماموران امنیتی احضار شدند. این دورهمی دوستانه که در دوران ملتهب جنبش زن زندگی آزادی برگزار شده بود، موجب بدگمانی شدید نیروهای امنیتی شده بود.

ماموران بعد از احضار و بازجویی جمال عاملی پرونده او را به دادگاه فرستادند. نوشتن توییت با هشتگ «مهسا امینی» و «اعدام نکنید» و همچنین حضور در یک مهمانی تولد که از سوی ماموران «رفت و آمد به محافل چپ» تلقی شده بود، مصادیق اتهامات انتسابی به او بودند. 

او یک سال بعد در توییتر خبر داد که در جریان حمله به مهمانی تولد، ماموران امنیتی تلفن همراه او را ضبط کرده اند.

مهرماه سال بعد «رستمی» بازپرس شعبه اول دادسرای عمومی و انقلاب تهران دو اتهام اجتماع و تبانی  و تبلیغ علیه نظام را در کیفرخواست او ثبت کرد. شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست ایمان افشاری، دربهمن ماه سال ۱۴۰۲  بر اساس همین اتهامات جمال عاملی را محاکمه کرد.

براساس حکم دادگاه وی بابت اتهام تبلیغ علیه نظام به یک سال حبس تعزیری محکوم شد.

اجرای زندان و بیماری خودایمنی جمال

نیمه دوم اسفندماه سال ۱۴۰۲  ابلاغیه ای از شعبه یک اجرای احکام دادسرای ناحیه ۳۳ تهران که با عنوان دادسرای شهید مقدس خوانده می شود و به عنوان دادسرای امنیت که در کنار زندان اوین واقع است، شناخته می شود به دست او رسید. بر اساس آن ابلاغیه از جمال عاملی خواسته شده  بود که در تاریخ پنجم فروردین ۱۴۰۳، در شعبه مذکور حاضر شود.

روزهای پایانی اسفند ماه سال گذشته او در حساب شخصی اش در توییتر خبر داد که به دلیل ابتلا به بیماری خودایمنی از شعبه اول اجرای احکام «دادسرای اوین» درخواست پابند الکترونیک کرده تا بتواند دوران محکومیت خود را خارج از زندان سپری کند. جمال عاملی در ادامه نوشته است قاضی اجرای حکم، «محمد مهردادی» با این درخواست موافقت نکرد.

هجدهم فروردین ماه سال جاری کانال تلگرامی «شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران» گزارش داد جمال عاملی پس از مراجعه به شعبه یک اجرای احکام اوین، بازداشت و جهت اجرای حکم به زندان اوین منتقل شده است .

او به رغم ابتلا به بیماری از تاریخ  اجرای حکم تا کنون علاوه بر محرومیت از مرخصی استعلاجی، از مجوز اعزام تحت الحفظ به مراکز درمانی خارج از زندان جهت پیگیری معالجات و تجدید نسخه های درمانی محروم بوده است . 

 وبسایت «هرانا» طی گزارشی که در خردادماه سال جاری منتشر شد خبر داد علی‌رغم اینکه جمال عاملی به بیماری خودایمنی مبتلا است ولی به دلیل عدم صدور مجوز چندین ماه است که وی از رسیدگی مناسب پزشکی و اعزام به مراکز درمانی خارج از زندان محروم مانده و عدم دسترسی به داروهای مورد نیاز و مراجعه مستمر به پزشک، به درگیری ستون فقرات و تبعات ناشی از این بیماری می‌انجامد. بر اساس این گزارش،  تداوم محرومیت از درمان مناسب به ایجاد زخم‌های پوستی بیشتر و مشکلات حادی در این زمینه منجر شده که افزایش نگرانی‌های نزدیکان و خانواده او را در پی داشته است.
او اکنون در بند هشت زندان اوین محبوس است.