او در بهار سال ۱۳۵۸ تحصیل را نیمه کاره رها کرد و از آمریکا به وطن بازگشت. بهشتی شیرازی که با کمک برادر بزرگتر یک سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به ایالات متحده رفته بود، پس از اخذ دیپلم و آغاز تحصیلات دانشگاهی در رشته «مردم شناسی» تنها چند ماه پس از پیروزی انقلاب به کشور بازگشت تا در شکل گیری و تحقق آرمان های انقلابی اش نقش آفرینی کند.
او که در سال های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی نویسنده متون سخنرانی های شخصیت هایی همچون سید محمد بهشتی(عضو شورای انقلاب، دبیرکل حزب جمهوری اسلامی و نایب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی)،محمدعلی رجایی(نخستین وزیر آموزش و پرورش در کابینه مهندس بازرگان، عضو اولین دوره مجلس شورای اسلامی ، دومین نخست وزیر و دومین رئیس جمهور پس از پیروزی انقلاب) و مهندس میرحسین موسوی (قائم مقام دبیرکل حزب جمهوری اسلامی، سردبیر روزنامه «جمهوری اسلامی» و آخرین نخست وزیر ایران پس از پیروزی انقلاب) بود ، پس از گذشت دو دهه از عمر نظام برآمده از انقلاب به یک مثلث از چهره های اصلاح طلب ارادت پیدا کرد.
سید محمد خاتمی (عضو مجمع روحانیون مبارز و رییس جمهور دولت اصلاحات)، سید مصطفی تاجزاده (معاون امور بین الملل وزیر ارشاد در دولت موسوی، معاون وزیر کشور در دولت خاتمی و عضو ارشد «جبهه مشارکت ایران اسلامی») و مهندس میرحسین موسوی سه چهره برجسته ای بودندکه توجه و ارادت او را در صحنه سیاسی به خود جلب کردند. اکنون اما او در «زندان اوین»، زندانی است.
علیرضا بهشتی در آغاز
سید علیرضا بهشتی شیرازی که پسوند شیرازی را به اسم مستعارش افزوده است روز بیستم آذرماه سال ۱۳۳۹ در محله نارمک تهران متولد شد.
او مترجم و نویسنده، ناشر و روزنامه نگار و فعال سیاسی ایرانی است که اکنون ساکن زندان اوین است. پدرش اهل تجارت بود و در سال های پر التهاب نهضت ملی از هواداران دکتر «محمد مصدق» نخست وزیر فقید به شمار می رفت.
علیرضا پنجمین فرزند خانواده ای بود که پنج پسر و دو دختر دور سفره اش می نشستند.
سید محمد بهشتی برادر بزرگترش که در دانشگاه هنر با «میرحسین موسوی» آشنا شده بود و رابطه دوستانه با مهندس داشت، برای نخستین بار او را به مهندس معرفی کرد. همین آشنایی بهانه ای شد تا وی در سال های دهه پنجاه شمسی شاگرد معلمی شود که تا سال های بعد هم در کنار وی ایستاد، کوشید و استقامت کرد.
«مهندس موسوی» که آن سال ها با نام مستعار«حسین رهجو» فعالیت می کرد، ابتدا او را به حسینیه ارشاد برد تا بتواند به همراه برادر بزرگتر و «محمد علی نجفی» (معمار و کارگردان سینما) در برنامه های فرهنگی و هنری و مذهبی حسینیه ارشاد که ملهم از اندیشه های دکتر «علی شریعتی» بودند، ایفای نقش کند.
اواخر سال ۱۳۵۶ و در حالی که هنوز محصل بود با یاری برادر دیگر که ساکن آمریکا بود به آنجا رفت اما سال ۵۸ پس از بازگشت به وطن، دوباره همراهی با مهندس موسوی را برگزید و این بار به «حزب جمهوری اسلامی» پیوست.
اندکی پس از عضویت در حزب، به دعوت «میرحسین موسوی»که سردبیری «روزنامه جمهوری اسلامی» را بر عهده داشت به این روزنامه رفت و قلم و نثرش مورد توجه همکاران و خوانندگان روزنامه قرارگرفت.
او که از خردسالی سیاست ورزی مردم گرایانه را در سیمای پدر و پدر بزرگش (سید علی اکبر بهشتی) دیده بود، پس از مشاهده و کنجکاوی در رفتار و احوال پدر بزرگ دیگر (پدر مادرش) که با لفظ «بابا جون» صدایش می کرد با عرفان و سلوک معنوی آشنا و به آن علاقمند شد.
همین علاقه، نهالِ جستجو های مجدانه و گرایش او به سیر و سلوک عرفانی در روزهای نخست پس از بازگشت از آمریکا بود. «شیخ جعفر مجتهدی» عارف شهیر در مواجهه با او و مشاهده این اشتیاق، «حاج اسماعیل دولابی» را به او معرفی کرد.
با همین اشاره شیخ، سیدعلیرضا بهشتی شیرازی برای آموختن عرفان اسلامی و کشف راه و رسم سلوک معنوی به مجالس هفتگی درس خانگی «محمد اسماعیل دولابی»(استاد اخلاق ، عارف و دانش آموخته آزاد معارف دینی) راه پیدا کرد. او با حضور مستمر در جلسات درس سه شنبه شب های «حاج اسماعیل دولابی» به یکی از نزدیکترین شاگردان استاد تبدیل شد.
«حاج اسماعیل دولابی» متولد یکی از محلات تهران بود که به عنوان استاد اخلاق و عرفان عملی به شناخته می شد. «دولابی» اعتقاد داشت باید معارف الهی را با زبانی ساده و آمیخته با محبت بیان کرد. مجموعه ای از دیدگاه ها، مواعظ و شرح جلسات «حاج اسماعیل دولابی» به همت فرزندش در سلسله کتاب‌هایی با عنوان «طوبای محبت» منتشر شده است. بهشتی شیرازی هم به عنوان یکی از شاگردان برجسته وی ،نقش ارزنده ای در فرایند شکل گیری، انتشار و معرفی این مجموعه ایفا کرد.
او با دختر دوست مادرش ازدواج کرد و حاصل این پیوند سه فرزند است که به ترتیب سید صدرالدین، نسیم و نیلوفر نام دارند.
تجربه حضور در دفتر نخست وزیری
سال ۱۳۶۰ و به دنبال نخست وزیری مهندس موسوی ، سید علیرضا بهشتی هم به نخست وزیری رفت و به مدت یک سال دبیر جلسات هیات دولت بود.
او در همراهی با مهندس موسوی تا آخرین روز حضور وی در مقام نخست وزیر، اتاق کارش در ساختمان نخست وزیری را ترک نکرد.
بهشتی شیرازی در طی هشت سال دولت موسوی، اتاقی در همسایگی اتاق مهندس موسوی داشت و تا پایان کار دولت، علاوه بر سمت مشاور، مدیریت روابط عمومی کابینه و دفتر نخست وزیر را برعهده گرفت.
او به عنوان نماینده نخست وزیر به جبهه های جنگ می رفت و تقریبا در همه عملیات های نیروهای ایرانی علیه ارتش عراق به شکل ناشناس حضور داشت و در نهایت اخبار و گزارش مشاهدات خود را به نخست وزیر تحویل می داد.
بهشتی شیرازی گاهی هم به عنوان خبرنگار روزنامه جمهوری اسلامی عازم مناطق جنگی می شد و اخبار و گزارشاتی هم برای روزنامه می نوشت.
حضور در مراکز فرهنگی کشور
پس از بازنگری قانون اساسی و حذف سمت نخست وزیری از ساختار نظام سیاسی جمهوری اسلامی، ميرحسين موسوى عملا از فعاليت‌هاى سياسى و اجرايى كناره گرفت و به دانشگاه تربیت مدرس رفت. بهشتی شیرازی هم همزمان با مهندس موسوی آن ساختمان و صحنه سیاسی را ترک کرد و به دنبال علایق معنوی و فرهنگی اش رفت. او در این دوران به «انتشارات الهادی» وابسته «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» رفت و مدتی هم در آنجا مشغول به کار شد.
سال ۱۳۷۴ وی راه اندازی انتشارات «روزنه» را آغاز کرد و سال ۱۳۷۵ مجوز آن از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر شد. این نشر که در آستانه سی سالگی است، طی دو دهه و اندی فعالیت ، بالغ بر هزار عنوان کتاب منتشر کرد که می توان گفت به طور متوسط انتشار سالانه ۱۵۰ عنوان کتاب، کارنامه درخشانی برای نشر روزنه به شمار می رود.
«نشر روزنه» که در فهرست ده نشر برتر کشور قرار دارد به عنوان انتشارات مستقل کتب سیاسی شناخته می شود اغلب پژوهش ها و آثار چهره های فکری و سیاسی شناخته شده را منتشر می کند. «نشر روزنه» علاوه بر انتشار و بازنشر کتب دکتر«سید محمد بهشتی» و برخی دیگر از شخصیت های سیاسی، اغلب آثارِ چهره هایی مانند دکتر«مظاهر مصفا»،دکتر «الهی قمشه ای» ، دکتر «صادق زیباکلام» و … را به چاپ می رساند.
چاپ تالیفات و ترجمه های سید علیرضا بهشتی شیرازی هم بخش دیگری از فهرست کارهای این نشر است.آثار ترجمه شده «دارون عجم اغلو»، اقتصاددان آمریکایی تبار زاده ترکیه و همچنین مجموعه داستانی «یاران حلقه» از مشهورترین و پرفروش ترین عناوین کتاب های منتشر شده توسط «نشر روزنه» هستند. بهشتی شیرازی از بدو تاسیس تاکنون وظیفه مدیریت عامل «نشر روزنه» را برعهده دارد.
حضور در فرهنگستان هنر همراه با میرحسین موسوی
سال ۱۳۷۸ یک سال بعد از انتصاب برادر ارشد وی به ریاست سازمان میراث فرهنگی؛ مهندس موسوی از سوى «سید محمد خاتمى» رییس جمهور وقت به ریاست فرهنگستان هنر منصوب شد. در پی حضور موسوی دراین مجموعه، بهشتی شیرازی به مدت شش ماه به عنوان دبیر فرهنگستان هنر با او همکاری کرد.
رابطه او با مهندس موسوی دیگر از سطح همکاری و همفکری و هم حزبی عبور کرده بود. استاد و شاگرد دیروز به دوستان خانوادگی و رفقای صمیمی تبدیل شده بودند که معاشرت بسیار داشتند و معمولا در یک قاب دیده می شدند.
طی سال های ۱۳۷۶ و ۱۳۸۴ تعدادی از تشکل های اصلاح طلب از مهندس موسوی دعوت کردند تا در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند. سرانجام در سال ۱۳۸۸ مهندس موسوی به این دعوت های مکرر پاسخ مثبت داد.
بهار سال ۱۳۸۸ و همزمان با بازگشت «میرحسین موسوی» به سیاست و نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری، بهشتی شیرازی هم در نقش یکی از نزدیکترین مشاوران میرحسین موسوی به صحنه بازگشت.
او علاوه بر عضویت در ستاد انتخاباتی مهندس موسوی، سردبیری روزنامه «کلمه سبز» که ارگان میرحسین موسوی بود را به عهده داشت.
او به دفتر «نشر بقعه» که در میدان هفت تیر بود مستقر شد تا روزنامه با کمک سیدعلیرضا حسینی بهشتی ( فرزند شهید بهشتی و مشاور ارشد میرحسین موسوی) روزنامه را اداره کند.
نخستین شماره این روزنامه که در مجموع ۲۲ شماره از آن منتشر شد روز ۲۸ ام اردیبهشت سال ۱۳۸۸ روی دکه آمد. این روزنامه در روز ۲۴ خرداد همان سال در حالی تنها دو روز از برگزاری انتخابات گذشته بود، توقیف شد.
بازداشت ها و آزارها پس از انتخابات سال ۱۳۸۸
شب اول تیر ماه، سید علیرضا بهشتی شیرازی هنگام خروج از دفتر روزنامه به همراه فرزندش «صدرا» بازداشت شد. این بازداشت یک روز بیشتر طول نکشید.
آغاز و اوج گیری اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ و شکل گیری «جنبش سبز» باعث شد تا مهندس موسوی و مشاورانش تصمیم بگیرند انتشار روزنامه «کلمه سبز» را ادامه دهند. این بار دفتر روزنامه به «میدان ولیعصر» منتقل شد و به رغم آن که تعدادی از روزنامه نگاران همسو، با آن همکاری داشتند اما افزایش محدودیت های رسانه ای و تشدید فشارهای امنیتی موجب شد تا عملا مسیر انتشار روزنامه مسدود شود و مهندس موسوی انتشار آن را متوقف کند.
پس از توقف انتشار روزنامه او در طول دوران پر افت و خیز جنبش سبز در کنار مهندس موسوی بود و کار تنظیم و ویراستاری بیانیه های مهندس را انجام داد تا اینکه بار دیگر روز پنج شنبه هفتم دی ماه سال ۸۸ بازداشت شد.
بر اساس برخی شنیده ها در پی استمرار اعتراضات و رویدادهای عاشورای سال ۱۳۸۸ فهرستی از اسامی افرادی که احکام بازداشت ایشان صادر شده بود پس تایید رهبر در دستور کار قرار گرفت. نام او و چند تن دیگر از مشاوران مهندس موسوی از جمله دکتر قربان بهزادیان نژاد و علی عرب مازار در صدر این فهرست بود.
سید علیرضا بهشتی شیرازی پس از دستگیری بلافاصله به یکی از سلول های انفرادی زندان اوین منتقل شد. اواخر بهمن ماه همان سال ۲۱ تن از اساتید دانشگاه تهران طی نامه ای سرگشاده به رهبر ایران نسبت به بازداشت و وضعیت او و سایر مشاوران بازداشت شده مهندس موسوی، اعتراض کردند.
او بعد از هفتاد و چهار روز نگهداری در سلول انفرادی برای نخستین بار با خانواده اش ملاقات کرد. خانواده اش بعد از این ملاقات گفتند که او در نظرشان پیر و شکسته شده اما خودش به خانواده گفته بود: «اگر زندانی بودن من باعث شود که به خدا نزدیکتر شوم، من این زندان را به جان می خرم.»
نوروز سال ۱۳۸۹ مهندس میرحسین موسوی همراه همسرش دکتر زهرا رهنورد با حضور در منزل سید علیرضا بهشتی شیرازی با خانواده وی دیدار کردند. مهندس موسوی با تبریک حلول سال نو به خانواده بهشتی شیرازی از استقامت وی در طول بیش از سه ماه بازداشت که همچنان ادامه داشت، تقدیر کرد.
این دوران حدود صد روز طول کشید و سرانجام مهرماه سال ۱۳۸۹ جلسه محاکمه وی در شعبه 26 دادگاه انقلاب به ریاست قاضی «پیرعباس» تشکیل شد و در روز یازدهم مهرماه پس از نه ماه بازداشت، با تودیع قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت آزاد شد.
دادگاه وی را به پنج سال حبس محکوم کرد و تیرماه سال ۱۳۹۰ او برای گذراندن ایام محکومیت به زندان اوین رفت و در بند ۳۵۰ این زندان ساکن شد.
مرداد ماه سال ۱۳۹۴ در حالی که یک ماه تا تاریخ پایان ایام محکومیت وی باقی مانده بود، اعلام شد که نامش در فهرست مشمولان عفو عید فطر قرار دارد و بدین ترتیب سیدعلیرضا بهشتی آزاد شد.
ادامه روندهای فرهنگی
اگرچه نخستین کتاب بهشتی شیرازی با عنوان «مائده های زمینی» در سال ۱۳۸۸ منتشر شده بود اما در ایام زندان هم او با بهره گیری از فرصت مناسب برای فعالیت های فکری، به تالیف و ترجمه پرداخت.
نخستین کتاب بهشتی شیرازی شامل مجموعه ای از دلنوشته های وی در حدفاصل سال های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶ است که همراه با تصاویری از نقاشی های مهندس میرحسین موسوی منتشر شده است.
او در سال ۱۳۹۵ کتاب «والدن» را ترجمه و منتشر کرد .«والدن» مشهورترین اثر «هنری دیوید ثرو» نویسنده، فیلسوف و شاعر طبیعت گرای آمریکایی است که به عنوان صاحب نظریه نافرمانی مدنی و یکی از مهم‌ترین چهره‌های نظریه تعالی و عشق به بدویت شناخته می شود.
این کتاب که هجده فصل نوشته شده است درباره ۲۶ ماه تنهایی نویسنده در اطراف دریاچه والدن ماساچوست است. نویسنده طی این مدت با حاصل دسترنج خود زندگی کرده و توضیح می‌دهد که چرا او زندگی ابتدایی در طبیعت را برگزیده و این امید را داشته که خود‌اندیشی در این دوران به او برای درک جامعه کمک کند.
سال ۱۳۹۶ وی به همراه دکتر محسن میردامادی (نماینده مجلس ششم و عضو ارشد جبهه مشارکت ایران اسلامی) کتابی با عنوان «دانشنامه سیاست حزبی» را ترجمه و منتشر کردند.
ترجمه کتاب «کلیات علم اقتصاد»که توسط جان. ای. لیست، جمیز. ای. رابینسون و دارون عجم اوغلو نگارش شده است، در سی و هفتمین دور جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی به عنوان ترجمه تقدیر شده معرفی شد. او این کتاب را به همراه «محمد حسین نعیمی پور» زندانی سیاسی جنبش سبز که همبندیانش در دوران زندان بود، ترجمه کرده است. نشر روزنه که در سال ۱۳۹۸ این کتاب را منتشر کرده در معرفی آن نوشته است : پیش از این علم اقتصاد تا این حد شیرین و ساده بیان نشده است؛ عجم اوغلو، لیسبون و لیست اساسا کلیات علم اقتصاد را نوشته شده‌اند تا سادگی این علم را مورد تاکید قرار دهند. کتاب کلیات علم اقتصاد می‌کوشد با مرتبط کردن مطالب خود با رویدادهایی که هر روز با آنها سروکار داریم سرمای مباحث نظری را از اقتصاد بگیرد و جنبه‌های دوست‌داشتنی و جالب این علم را در معرض دید و تجربه دانشجویان قرار دهند.
کار در حوزه ترجمه و نشر
ده سال بعد از نخستین کتاب، بهشتی شیرازی کتاب «قرن دیوانه من» نوشته «ایوان کلیما» روزنامه نگار و نویسنده اهل جمهوری چک را ترجمه و منتشر کرد.
ایوان کلیما که پیشتر با کتاب « روح پراگ» در ایران شناخته شده بود در مقدمه این کتاب با اشاره به اینکه اکنون زمان طولانی است که حزب کمونیست یا جنبش کمونیستی را توطئه ای جنایت آمیز علیه مردم سالاری می داند و در این اثر کوشیده است تا علل و زمینه های گرایش خود و هم نسلانش به ایدئولوژی انقلابی مارکسیسم را که ریشه در عصیان علیه وضعیت موجود داشت را نشان دهد، می نویسد: من درگزارشم عمدتا بر شرایطی تمرکز می کنم که در این قرن دیوانه بشریت را غالبا گمراه می کرد و گاهی به مسیرهای مرگ بار می کشاند.
همین سال نشر روزنه ترجمه کتاب «راه باریک آزادی» را از او و «جعفر خیرخواهان» منتشر کرد. این کتاب ، سومین کتاب از سه‌گانه مهم «دارون عجم‌اوغلو» و «جیمز رابینسون» (بعد از کتاب‌های «ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی» و چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟) محسوب می شود. نویسندگان این کتاب به دنبال پاسخی برای این مسئله هستند که چرا حرکت‌های آزادی خوهانه و انقلاب‌ها در بعضی (تقریبا بسیاری) به جای آزادی به هرج‌ومرج و آشوب بیشتر منجر می‌شوند؟
سال ۱۴۰۰ سیدعلیرضا بهشتی شیرازی کتابی از «فرانسیس فوکویاما» فیلسوف آمریکایی، استاد دانشگاه و متخصص اقتصاد سیاسی را ترجمه و روانه بازار کتاب کرد. ابتدا طرح جلد کتاب مورد توجه رسانه ها قرار گرفت. طرح جلد کتاب اعتماد (فضائل اجتماعی و خلق سعادت) که توسط صدرا بهشتی فرزند بهشتی شیرازی طراحی شده بود با استفاده از عکس مشهور مهندس موسوی که در روز 25 خرداد ماه سال ۱۳۸۸ و به هنگام حضورش در جمع راهپیمایان معترض ثبت شده،کشیده شده بود. استفاده از این عکس و یادآوری تصویر و نام موسوی که در حصر است و خاطرات آن اعتراضات که در طرح جلد کتاب «اعتماد» انعکاس پیدا کرده بود در مواجهه اول به سرعت توجه رسانه ها را جلب کرد. او در مقام مترجم، در مقدمه این کتاب نوشته است : ما ایرانیان امروز بیشترین نیاز را به اعتماد داریم.
«نزاع هزار ساله ما بر سر فناوری و بهروزی» آخرین کتابی است که بهشتی شیرازی از «دارون عجم اوغلو» ترجمه کرده است . نویسنده این کتاب را به همراه «سایمون جانسون» تالیف کرده است و نشر روزنه ترجمه فارسی آن را در سال ۱۴۰۲ چاپ کرده است. وبسایت نشر روزنه در معرفی این کتاب نوشته است : کتاب با متنی درخشان به سوالی مهم می‌پردازد که زندگی همه ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد: فن‌آوری، خصوصاً هوش مصنوعی چطور بر شغل و زندگی و آینده ما اثر می‌گذارد؟ آیا فقط ما را منتفع می‌سازد؟ یا مضراتش می‌تواند بیش از عایداتش باشد؟
دور جدید بازداشت و زندان پس از اعتراضات سال ۱۴۰۱
اعتراضات گسترده و سراسری که با عنوان جنبش «زن، زندگی،آزادی» از نیمه سال ۱۴۰۱ آغاز شد واکنش گوناگونی را به دنبال داشت. مهندس موسوی هم در واکنش به این تحولات روز پنجم بهمن ماه سال ۱۴۰۱ در پیامی از حبس خانگی خواهان تدوین یک قانون اساسی جدید «برای نجات ایران» شد. پس از انتشار این پیام جمعی از همفکران موسوی به همراه فعالان سیاسی و روشنفکران ایرانی داخل و خازج از کشور تصمیم گرفتند کنفرانسی تحت عنوان «گفتگو برای نجات ایران» جهت بررسی تحولات و شناخت راهکارهای عبور از شرایط وضعیت فعلی برگزار کنند.
روزهای دوم و سوم اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ دو جلسه مجازی در شش پنل با حضور ۴۲ چهره شاخص سیاسی و حقوق بشری در «کلاب هاوس» با عنوان «گفتگو برای نجات ایران» برگزار شد. سید علیرضا بهشتی شیرازی یکی از سخنرانان پنل ششم بود که ذیل عنوان «بلوک‌ها و منشورها؛ راهی به سوی آینده» برگزار شد. سخنرانی ویدئویی او با عنوان «تغییر در ایران امری قطعی است» در کنفرانس نجات ایران در حدود دو دقیقه بود و فایل آن در رسانه و شبکه های مجازی منعکس شد.
همین فایل کوتاه باعث شد تا روز پنجم اردیبهشت ماه سال گذشته ماموران امنیتی با مراجعه به منزل شخصی اش او را دستگیر کنند. این بازداشت بیست و پنج روز طول کشید و اول خردادماه او پس از تودیع قرار وثیقه به صورت موقت آزاد شد. او در این پرونده به اتهام تبلیغ علیه نظام به یک سال زندان محکوم شد.
کمتر از یک سال بعد در ۲۶ فروردین ماه سال جاری (سال ۱۴۰۳) سید علیرضا بهشتی شیرازی در سن ۶۴ سالگی در پی احضارش از سوی اجرای احکام دوباره راهی زندان اوین شود و اکنون در بند چهارم این زندان محبوس است.
Back to top
