fbpx
X

News & Publications

March 17, 2023

مصطفی نیلی، وکیل برجسته دادگستری که خود را وقف بهبود حقوق بشر کرده است

«مصطفی نیلی» وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر ایرانی  یکم بهمن ماه ۱۳۵۸ در شهر تهران متولد شد.

وی چهارمین و آخرین فرزند خانواده ای است که ساکن یکی از محلات شمال غربی تهران هستند. پدرش اهل قزوین بود و مادرش از اهالی ورامین است.

نیلی پس از دوران تحصیل دبستان و دبیرستان به سربازی رفت و پس از پایان خدمت نظام وظیفه به دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین راه یافت. او که در رشته مهندسی مکانیک مشغول به تحصیل بود به سرعت جذب فعالیت های دانشجویی شد و با عضویت در انجمن اسلامی این دانشگاه به عنوان یک فعال دانشجویی علاقمند به حقوق بشر شناخته شد. همین نقش بسترهای جدیدی برای کوشش های فردی و جمعی جهت تحقق منشور حقوق بشر در برابرش گشود. همین علاقه به انگیزه ای مبدل شد تا او در آغاز سال 85 از ادامه تحصیل در رشته مهندسی انصراف داده و تصمیم گرفت در رشته حقوق تحصیل کند. رویای تحقق منشور بین المللی حقوق بشر و کمک به زندانیان که قربانیان مجسم نقض حقوق بشر هستند او را در راه تحصیل در رشته حقوق تا مرز کسب پروانه وکالت پیشبرد.

مصطفی نیلی در ماه های پایانی دوره تحصیلات کارشناسی و در حالی که خود را برای آزمون کارشناسی ارشد آماده می کرد در روز پنجم دی ماه سال ۸۸ برای نخستین بار دستگیر شد.

او که از خرداد ماه همان سال در ستاد شهروند آزاد (ستادی که به وسیله جمعی از شهروندان مستقل حامی «مهدی کروبی» تشکیل شده بود) فعالیت می کرد در ادامه نیز همزمان با اوج گیری اعتراضات گسترده به تقلب در انتخابات و جنبش سبز؛  همواره کنار مردم در تجمعات و راهپیمایی ها حضور داشت. 

خواهر مصطفی نیلی که در روز تاسوعای سال ۸۸  برادرش را همراهی می کرد، شاهد بود ماموران در حوالی خیابان فلسطین و خیابان انقلاب وی را دستگیر کردند.

این بازداشت ۴۰  روز طول کشید تا این که سرانجام با قید وثیقه به صورت موقت آزاد شد. تابستان سال ۸۹  نیلی از سوی شعبه پانزده دادگاه انقلاب به 3 و نیم سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم که به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام صادر شده بود در شعبه تجدید نظر عینا مورد تایید قرار گرفت.

یک سال بعد و در تیرماه سال ۱۳۹۰  بود که مصطفی نیلی برای اجرای حکم به زندان اوین رفت.

حضورش در بند ۳۵۰ زندان اوین در ایامی که آن جا محل نگهداری زندانیان سیاسی بود پس زمینه آشنایی بیشتر این دانش آموخته جوان رشته حقوق با فعالین سیاسی و چهره های حقوق بشرخواه  را فراهم کرد و موجب درک عمیق تر و دقیق تر او از روند دادرسی پرونده های آنان و سایر زندانیان سیاسی و عقیدتی در محاکم قضایی شد.

ششمین روز دی ماه سال ۱۳۹۱  در حالی که یک سال و اندی از اقامت مصطفی نیلی در بند ۳۵۰ زندان اوین می گذشت به ناگهان و بدون اطلاع قبلی وی به همراه دکتر «سید محمد سیف زاده» وکیل شناخته شده که در همان بند محبوس بود به زندان رجایی شهر کرج تبعید شد.

مصطفی نیلی پیش از آغاز دوران محکومیت از خانواده خواسته بود طی دوران حبس هیچ گونه تقاضایی جهت اعطای مرخصی به مسئولان ننویسند. خود او نیز در سال ۹۰ هنگامی که مقامات قضایی فرصتی جهت نگارش توبه نامه برای عفو و آزادی تعدادی از زندانیان سیاسی مهیا کردند، از نوشتن ندامت نامه و اظهار برائت از جنبش سبز خودداری کرد. 

روزهای پایانی اردیبهشت سال ۹۲ شاید یکی از سخت ترین  ایام زندان برای مصطفی نیلی بود. روزهایی که پدرش در بستر بیماری بود و مقامات قضایی فرصت دیدار آخر و شرکت در مراسم خاکسپاری پدر را از وی دریغ کردند.

مصطفی نیلی روز ۲۷ آبان ماه سال ۱۳۹۳ از زندان رجایی شهر آزاد شد. او در گفتگویی که چند روز پیش از آزادی اش در سایت کلمه منتشر شده بود، با تاکید بر هویت فکری اش به عنوان یک عضو جنبش سبز و لزوم تداوم مشی خشونت پرهیز آن، درباره مهمترین نگرانی آتی اش پس از رهایی از زندان، گفت:«مسئله اصلی من این است که می خواهم وکیل شوم ولی نمی‌دانم که پس از آزادی‌ام اگر بخواهم ادامه تحصیل بدهم یا به کار وکالت بپردازم چقدر زمینه برایم مساعد است؟!» 

این دغدغه دو سال بعد از آزادی فراهم شد. سال ۹۵ مصطفی نیلی پس شرکت در آزمون «اختبار» موفق شد با کسب رتبه پنجم در آزمون کانون وکلا قبول شود.

شهر سمنان نقطه آغاز دوران کارآموزی و شغلی اش بود و از آن پس مسیر تهران به سمنان هم فصل دیگری از مسیر زندگی اش را رقم زد. مصطفی نیلی سرانجام در آبان ماه ۹۸ موفق به اخذ پروانه رسمی وکالت شد.

تجربیات گذشته که امکان درک متقابل بین وضعیت زندانیان و دلشوره های خانواده ها را برای او ایجاد کرده بود در کنار روابط عمومی خوب و سابقه آشنایی با اغلب وکلای فعال در عرصه حقوق بشر خواهی و بسیاری از فعالین حوزه حقوق بشر؛ نام او به سرعت بر سر زبان ها انداخت.

همزمان با صدور پروانه وکالت مصطفی نیلی، جامعه ایران شاهد اوج گیری اعتراضات شهروندان و اقشار گوناگون بود که از سال ۹۸ تا کنون به شکل متوالی در حال تکرار است.

وکالت دانشجویان بازداشت شده همچون «سها مرتضایی» ،«علی یونسی» و «امیرحسین مرادی»، «آتنا دائمی» در کنار برخی چهره های فعال حقوق بشری همچون «نرگس محمدی»، «کیوان صمیمی»، «مهدی محمودیان»، «سعید مدنی» و بسیاری از نام های شهیر مرکز نشین در سال های نخستین کار وکالت باعث غفلت او از توجه به زندانیان سیاسی گمنام در شهرها و شهرستان های دور افتاده نشد. او که مانند سایر وکلای حقوق بشری در ایران بابت وکالت متهمان و زندانیان سیاسی و عقیدتی حق الوکاله دریافت نمی کرد؛ اغلب برای حضور در جلسات محاکمه و یا پیگیری پرونده موکلانش به شهرهای مختلف محل سکونت ایشان سفر می کرد. اغلب این سفر ها به نیت دفاع از موکلانی بود که به دنبال اعتراضات آبان ماه ۹۸  دستگیر زندانی شده بودند.

تنوع موکلان وی گواه روشنی است بر اینکه مصطفی نیلی فارغ از هرگونه گرایش سیاسی، جنسیتی، قومی و اعتقاد مذهبی وکالت شهروندان بر عهده می گرفت و شرافتمندانه از ایشان دفاع می کرد.

همزمان با گسترش با پاندمی کرونا نیز مصطفی نیلی دست از کار نکشید وعلاوه بر دفاع حقوقی از موکلانش و اطلاع رسانی درباره آنان، همچنان دل نگران سلامتی زندانیان سیاسی و عقیدتی و محکومین کیفری در محیط عمومی زندانها بود. به همین دلیل بود که او با همکاری یک سازمان غیر دولتی (انجمن حمایت از حقوق شهروندی) کار جمع آوری کمک های مردمی جهت خرید ماسک و مواد ضد عفونی کننده و تحویل این اقلام به زندان ها را شروع کرد.

پس از تولید واکسن کرونا و در پی سخنرانی رهبر ایران مبنی بر ممنوعیت واردات واکسن های آمریکایی و انگلیسی در روز ۲۲ مردادماه سال ۱۴۰۰ ماموران امنیتی بار دیگر مصطفی نیلی را به همراه نه نفر دیگر از وکلا و فعالان مدنی که در جلسه ای مشترک مشغول مشورت بودند، بازداشت کرده و به سلول انفرادی منتقل کردند .این بار او سی روز در سلول انفرادی ماند و پس از چهارماه بازداشت با تودیع وثیقه ۸۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت آزاد شد. او در طول مدت بازداشت، خواهان برگزاری دادگاه علنی بود. وی همچنین در نامه ای که به همراه آرش کیخسروی و مهدی محمودیان، دو تن دیگر از بازداشت شدگان این پرونده خطاب به هیات مرکزی نظارت بر حسن اجرای قانون و احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، نوشت دلیل این دستگیری را خودداری از امضای تعهدنامه مبنی‌ برشکایت نکردن از آیت الله خامنه‌ای و دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی به دلیل سوء مدیریت در بحران کرونا ذکر کرد. 

سرانجام پس از برگزاری جلسات محاکمه متهمان این پرونده که در رسانه ها با عنوان «دادخواهان سلامت» شناخته می شدند، قاضی شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب  مصطفی نیلی را به چهار سال زندان و دو سال محرومیت از اشتغال به حرفه وکالت و فعالیت های رسانه ای محکوم کرد.

 شهریور ماه سال جاری این حکم که در روزهای پایانی خردادماه سال ۱۴۰۱ صادر و ابلاغ شده بود عینا از سوی شعبه 36 دادگاه تجدید نظر تایید شد.

روز ۲۱ آذرماه سال ۱۴۰۱ که دستور اجرای این حکم صادر شد مصطفی نیلی در زندان بود. زیرا او پس از آزادی موقت از زندان بلافاصله کار خودش را جهت دفاع از موکلانش و قربانیان نقض حقوق بشر آغاز کرده بود و ۳۷ روز قبل از صدور دستور اجرای حکم پرونده دادخواهان سلامت در روز ۱۶ آبان ماه دوباره از سوی ماموران امنیتی بازداشت شده بود.

این بار ماموران او را به همراه یکی دیگر از وکلای دادگستری در فرودگاه مهرآباد تهران بازداشت کرده بودند. به نوشته رسانه ها آنان در حالی که قصد سفر به زاهدان را داشتند تا وکالت تعدادی از خانواده‌های زندانی و کشته‌شدگان جمعه خونین زاهدان را بر عهده بگیرد توسط ماموران اطلاعات سپاه دستگیر شدند.

خواهر مصطفی نیلی که خود دانش آموخته علوم سیاسی است در تمام مراحل بازداشت ها و محاکمه ها برادرش به وسیله توییتر آخرین وضعیت او را اعلام می کند.

جالب این که به نوشته خانم نیلی دستور اجرای حکم پرونده دادخواهان سلامت در همان روزی ابلاغ شد که قرار وثیقه ۶۰۰  میلیون تومان بابت پرونده بازداشت در فرودگاه مهرآباد هم صادر شده بود.

همچنین در زمان کوتاه بین آزادی موقت و بازداشت مجدد در فرودگاه مهرآباد، شعبه ۱۰۵۹ کیفری ۲ تهران اواخر مرداد ماه او را به پرداخت بیست میلیون ریال جزای نقدی محکوم کرد. به نوشته مصطفی نیلی در توییتر این حکم بابت اتهام نشر اکاذیب مستند به مصاحبه‌ در مورد وضعیت موکلینش در زندان قرچک صادر شده است.

این وکیل حقوق بشر هم اکنون در زندان رجایی شهر محبوس است. در حالی که جنبش زن، زندگی، آزادی در جریان بود مصطفی نیلی در زندان تهران بزرگ بود. حضور یک وکیل و کارشناس برجسته حقوقی در زندان کمک بی‌نظیری به تعداد زیادی از زندانیان جوان بود. به گفته یکی از این زندانیان: «مصطفی نیلی سرنوشت خیلی ها را تغییر داده است، اگر او نبود احکام بسیار سخت تری می گرفتیم. ما از طریق او یاد گرفتیم که چگونه از خودمان دفاع کنیم و او حتی برای ما لایحه دفاعیه نوشت.»

Back to top