«سها مرتضایی» فعال دانشجویی و دانشجوی ستاره دار(محروم از تحصیل) زندانی در ایران است. او بیست و نهمین روز دی ماه سال ۱۳۶۹ در تهران به دنیا آمد و در همان محله خیابان دولت که به دنیا آمده بود به مدرسه رفت.

شهریورماه سال ۱۳۸۸ بود که «سها مرتضایی» به دانشگاه راه یافت. مقصد اول «دانشگاه صنعتی امیرکبیر» بود. او در رشته مهندسی پلیمر این دانشگاه مشغول تحصیل شد و تا اخذ مدرک کارشناسی یکی از چهره های فعال در جمع دانشجویان «دانشگاه پلی تکنیک» بود. دانشگاهی که طی ادوار گذشته و حتی از سال های پیش از انقلاب اسلامی نیز عنوان یکی از پر جنب و جوش ترین و سیاسی ترین محیط های دانشگاهی پایتخت شناخته می شد. 

ورود مرتضایی به این محیط در سالی بود که در پی اعتراضات به نتایج «انتخابات خردادماه سال ۸۸ » که به گفته ناظران طی آن سال و حتی سال بعدش نیز گسترده ترین و فراگیرترین تظاهرات و اعتراضات سیاسی دو دهه اخیر در آن رخ داد. این اعتراضات، خشن ترین سرکوب ها را در پی داشت. ترکیب اعتراض و سرکوب موجب شد که حاکمیت و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی و پلیسی تا مدت ها؛ سیاست ها و رفتارهای سختگیرانه تر و محافظه کارانه تری بر جامعه و شهروندان اعمال کنند. سها مرتضایی پس از راهیابی به دانشگاه همانند سایر فعالین دانشجویی که علاوه بر وظایف تحصیلی دغدغه های صنفی و سیاسی را هم دنبال می کنند، به ایفای نقش پرداخت.
راه اندازی و انتشار نشریه دانشجویی یکی از مهمترین فعالیت های فوق برنامه ای است که دانشجویان فعال انجام می دهند و سها مرتضایی هم از ابتدا به آن پرداخت . نشریه«تکاپو» نمونه ای از کوشش او در این حوزه بود.

همین فعالیت های دانشجویی باعث شد تا طی مدت تحصیلش در دانشگاه پلی تکنیک چندین و چند بار از سوی کمیته انضباطی احضار شود و در مواردی هم حکم این کمیته برای او، تعلیق از تحصیل بود.

نخستین بار در روزهای پایانی دی ماه سال ۱۳۹۳ سها مرتضایی به همراه «زهرا خندان» یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه پلی تکنیک بازداشت شد. این بازداشت که به دست ماموران «سازمان اطلاعات سپاه پاسداران» انجام شده بود، چهل روز طول کشید.

گام بعدی او پس از پایان تحصیلاتش در مقطع کارشناسی، شرکت در آزمون کارشناسی ارشد بود.گامی جدید که با تغییر رشته تحصیلی هم همراه شد. 

او در سال ۱۳۹۵ در رشته علوم سیاسی دانشگاه تهران به عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد پذیرفته شد. این بار محیط دانشگاه تهران عرصه بزرگتری بود برای ادامه فعالیت های صنفی و دانشجویی اش که بی شک خالی از مخاطرات و گرفتاری نبود.

یک سال بعد یعنی در دی ماه ۱۳۹۶ سها مرتضایی به عنوان دبیر «شورای صنفی دانشجویان دانشگاه تهران» بازداشت شد. وظیفه سنگین دبیری در «شورای صنفی دانشجویان» او را موظف می کرد تا با تمام توان از حقوق دانشجویان این دانشگاه به خصوص آن دسته از ایشان که در پی «اعتراضات دی ماه ۹۶» بازداشت شده بودند، حمایت کرده و پیگیر آزادی آنان باشد.

این بار هم پس از چندین روز بازداشت، به صورت موقت آزاد شد و دوباره به دانشگاه بازگشت. او اما به رغم همه مشکلات و فشارهای زیادی که از هر سو برای استعفاء از سمت دبیری شورای صنفی وارد می شد، عقب نشینی نکرد و به کارش ادامه داد.

 سرانجام این دستگیری صدور حکم علیه او بود؛ در تابستان ۱۳۹۷ قاضی «احمدزاده» در دادگاه انقلاب، وی را به شش سال حبس تعزیری و دو سال محرومیت از فعالیت سیاسی و عضویت در احزاب و گروه ها و دستجات سیاسی محکوم کرد. این حکم در دادگاه تجدید نظر به یک سال حبس کاهش یافت.

شهریور ماه سال ۱۳۹۸  پس اتمام دروس و دفاع از پایان نامه اش در مقطع کارشناسی ارشد،سها مرتضایی فارغ التحصیل شد. او قصد کرده بود تا پس از اتمام کارشناسی ارشد، تحصیلاتش را در مقطع دکترا ادامه دهد.

کسب رتبه دهم در کنکور دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران و قبولی در مصاحبه گامی موفق بود که می توانست سرآغاز راه باشد اما زمانی که قصد ثبت نام در سایت سازمان سنجش را داشت، با خطایی به عنوان «نقص در پرونده» رو به رو شد. در واقع دانشگاه به بهانه « نقص در پرونده» از ثبت نام وی امتناع کرد. در پی مراجعه و پرس و جوی خانم مرتضایی روشن شد که این ممانعت به دلیل مخالفت «وزارت اطلاعات» بوده است. تایید قبولی اش در آزمون دکترا از سوی «سازمان سنجش آموزش کشور» و اساتید دانشگاه تهران حاکی از این بود که دستور «وزارت اطلاعات» منجر به «ستاره دار» شدن و محرومیت وی از تحصیل شده است.

به گزارش کانال تلگرامی «شورای صنفی دانشجویان کشور» در ماجرای ستاره‌دار شدن این فعال دانشجویی علاوه بر دخالت مستقیم «وزارت اطلاعات» در محرومیتِ تحصیلی، حراست دانشگاه تهران نیز طی نامه‌ای خواستار عدم پذیرش او شده و از ادامه حضورش به عنوان دانشجو در دانشگاه تهران ممانعت به عمل آورده است.

سها مرتضایی از ۲۰ ام مهرماه سال ۹۸ با درخواست رفع ممنوعیت  تحصیلی و در اعتراض به ستاره‌دار شدن در مقابل کتابخانه مرکزی دانشگاه تحصن کرد.

انعکاس تحصن یک نفره این دانشجو واکنش های زیادی را در پی داشت. به طوری که مسئولین حراست و کمیته انضباطی دانشگاه خانواده مرتضایی را به جلسه ای در دانشگاه دعوت کردند.
در آن جلسه رئیس حراست دانشگاه تهران که قبلا بارها او را تهدید کرده بود به همراه معاون فرهنگی دانشگاه حضور داشتند و توضیحات غیر قابل قبولی ارائه کردند. او در جریان این تحصن در ویدیوی کوتاهی اعلام کرد که حکم مربوط به بازداشت دی ماه 96 که به اتهام اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی علیه اش صادر شده، مستند به ادعای حضور وی در تجمع دانشجویی است و در حالی که در آن زمان به عنوان دبیر شورای صنفی مرکزی دانشجویان برای پیگیری وضعیت دانشجویان بازداشت شده با رئیس دانشگاه تهران جلسه داشته و همه حاضرین جلسه می توانند بر صحت ادعایش گواهی دهند.

 تلاقی تحصن او با اعتراضات گسترده در آبان ماه سال ۱۳۹۸ موجب شدکه روز ۲۶  ام آبان ماه ماموران «وزارت اطلاعات» بار دیگر وی را به همراه دو تن دیگر از دانشجویان در خوابگاه دانشجویی دستگیر کنند.

به نوشته سایت های خبری او در هنگام بازداشت مورد ضرب و شتم قرار گرفت. همچنین در پی این بازداشت مادر سها مرتضایی که مانند نوبت های پیشین پیگیر وضعیت فرزند و رهایی او از زندان بود از سوی نهادهای امنیتی احضار شده و مورد تهدید قرار گرفت. آذرماه همان سال گزارش هایی دیگری هم درباره آزار و تهدید خانواده سها مرتضایی در طی چند ماه گذشته منتشر شد. بر اساس این گزارش ها مسئولین حراست به مادر او گفته اند که در صورت تداوم تحصن دخترش، دو سال و شش ماه زندان به حکم وی افزوده خواهد شد. یکی از خواسته‌های مسئولین دانشگاه، دریافت رضایت برای انتقال سها به بیمارستان روانی بوده است. رییس حراست دانشگاه تهران در این‌باره به مادر سها مرتضایی گفته است باید شوک الکتریکی به سها وارد شود تا دست از این کارهایش بر دارد! 

این رفتارها و تداوم بازداشت وی در کنار تعیین وثیقه ۵۰۰  میلیونی تومانی باعث شد که سها مرتضایی از ششم شهریور ماه ۹۸  اعتصاب غذا کند. او در نامه‌ای خطاب به بازپرس پرونده، دلایل اعتصاب غذایش را این طور ذکر کرد: «وقتی منِ زندانی توان تامین وثیقه ندارم موظفید مرا به قید تعهد آزاد کنید. آن چه من اکنون شاهدش هستم همان بی‌عدالتی و تبعیضی است که برای آن زندانی شده‌ام. چون توان مالی تامین وثیقه را ندارم باید در زندان بمانم. در اعتراض به این روند ناعادلانه تا زمان تعیین تکلیف دست به اعتصاب غذا می‌زنم».
چهار روز بعد از آغاز این اعتصاب ماموران به بهانه آزادی از زندان، وی را از بند زنان خارج کرده و با استفاده از دستبند و چشم‌بند او را به زندان قرچک منتقل کردند. این فعال دانشجویی سرانجام در دومین روز بهمن ماه سال ۹۸ به قید وثیقه آزاد شد.

سال ۱۳۹۹ برای سها مرتضایی سال برگزاری دادگاه و صدور حکم نهایی بازداشت سال پیش بود. نخست در آبان ماه  «قاضی صلواتی» ریاست شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران، او را بابت اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» به شش سال حبس تعزیری محکوم کرد. حکمی که شعبه ۵۴ دادگاه تجدیدنظر سه ماه بعد یعنی در بهمن ماه سال ۹۹ مجازات شش سال حبس را تایید و به «مصطفی نیلی»که وکالت سها مرتضایی را بر عهده گرفته بود، ابلاغ کرد.

گفته می‌شود دادگاه در خصوص مصداق صدور این حکم به تحصن خانم مرتضایی در دانشگاه تهران در اعتراض به محرومیت از تحصیل، شرکت در اعتراضات سراسری آبان ۹۸ و تجمع اعتراضی نسبت به لایحه پوشش در دانشگاه و فعالیت در شورای صنفی دانشگاه تهران استناد کرده است.

به گزارش سایت «هرانا» سها مرتضایی اسفند ماه سال ۱۴۰۰ در جریان برگزاری مراسم یادبود صمد شعبانی، شاعر و نویسنده در کرج به همراه ۲۰ تن دیگر از شرکت کنندگان بازداشت شد و یک روز بعد آزاد شد.

شاید برای آخرین بار در ۳۰  امین روز آبان ماه سال ۱۴۰۱ سها مرتضایی دانشجوی ستاره دار و دبیر اسبق شورای صنفی دانشجویان دانشگاه تهران توسط ماموران اطلاعات هنگام رفتن به محل کار با ضرب‌‌وجرح شدید بازداشت شد.بر اساس گزارش کانال تلگرامی شوراهای صنفی دانشجویان کشور خانم مرتضایی ابتدا به زندان اوین و سپس جهت بررسی ضرب‌وجرح به بیمارستان «شهدای تجریش» منتقل شد. همچنین او پس از اعزام به بیمارستان به زندان اوین بازگردانده شد. 

گزارش های زیادی درباره تجاوز، آزار جنسی و ضرب و شتم این دانشجو به هنگام بازداشت مخابره شد که در نهایت منابع معتبر روایت کانال شوراهای  صنفی را تایید کردند که نوشته بودند:

ماموران برای انتقال او به زندان از خودرو سانتافه‌‌ای نقره‌ای رنگ استفاده می‌کنند و اقدام به بستن دست راست او به بالای یک صندلی و بستن پای راست او به بالای صندلی دیگر می‌کنند به طوری که در حالت آویزان قرار می‌گیرد و توسط یکی از ضابطین زن مورد ضرب و شتم و آزار جنسی قرار می‌گیرد. تعرض ضابط با اعتراض سها مرتضایی روبه‌رو می‌شود که مامور مذکور پس از اعتراض سها با ضربات مشت، پا و شکم او را مجروح می‌کند.
پس از آن بازداشت و انتقال سها مرتضایی به زندان اوین اعلام شد که این بازداشت جهت اجرای حکم صورت گرفت و میزان محکومیت قابل اجرای وی سه سال و هشت ماه عنوان شده است.
به این ترتیب سها مرتضایی در نخستین روزهای آذرماه سال جاری بار دیگر به زندان قرچک منتقل شد و اکنون نیز در همین زندان محبوس است.
اکنون نیز بنا به اخبار واصله، مسئولان زندان‌ حاضر به ثبت علائم آزار جنسی و یا اعزام وی به پزشکی قانونی نشده‌اند. همچنین مسئولان زندان قرچک با وجود پارگی رباط مچ پا و وارد آمدن آسیب به دست و کِتف وی، تا کنون در اعزام او به بیمارستان و ارائه‌ی خدمات درمانی درخور اهمال ورزیده‌اند.
سها مرتضایی همچنین علیرغم پیگیری‌های مکرر، از دریافت کتاب‌های ارسالی به زندان به عنوان حق بدیهی زندانی محروم مانده است. طبق شهادت بسیاری از زندانیان، فریب، اهمال ورزی و پایمالی حقوق زندانی از رویه‌های متداول در زندان قرچک می‌باشد‌. فقدان خدمات و امکانات حداقلی برای زندگی در این زندان نیز عاملی مضاعف در فشار به زندانیان گشته است.